Dostęp do Informacji Publicznej
Zasady dostępu do informacji publicznej
Przepisy regulujące dostęp do informacji publicznej
Najważniejszymi aktami prawnymi regulującymi dostęp do informacji publicznej są Konstytucja RP z dnia z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz. U. 1997 nr 78 poz. 483), ustawa z dnia 6 września 2001 roku o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. 2022 nr 902 z późn. zm.) i ustawa z dnia 22 stycznia 1999 roku o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. 2024 r. poz. 632 z późn zm.).
Art. 61 Konstytucji:
- Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.
- Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu.
- Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa.
- Tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, określają ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.
Odpowiedzią na delegację zwartą w ww. przepisie są ustawy: o dostępie do informacji publicznej i o ochronie informacji niejawnych.
Poniższe opracowanie opiera się w głównej mierze na przepisach ustawy o dostępie do informacji publicznej.
Co to jest informacja publiczna?
Informacją publiczną jest każda informacja o sprawach publicznych.
Informacją publiczną są w szczególności informacje o:
- polityce wewnętrznej i zagranicznej, w tym o:
a) zamierzeniach działań władzy ustawodawczej oraz wykonawczej,
b) projektowaniu aktów normatywnych,
c) programach w zakresie zadań publicznych, sposobie ich realizacji, wykonywaniu i skutkach realizacji tych zadań,
- organach władzy publicznej, organach samorządów gospodarczych i zawodowych, podmiotach reprezentujących zgodnie z odrębnymi przepisami Skarb Państwa, podmiotach reprezentujących państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmiotach reprezentujących inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego, podmiotach reprezentujących inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osobach prawnych, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji, w szczególności o:
a) statusie prawnym lub formie prawnej,
b) organizacji,
c) przedmiocie działalności i kompetencjach,
d) organach i osobach sprawujących w nich funkcje o ich kompetencjach,
e) strukturze własnościowej ww. podmiotów (z wyjątkiem organów władzy publicznej oraz organów samorządów gospodarczych i zawodowych, gdyż nie mają one kapitału w rozumieniu przepisów Kodeksu spółek handlowych),
- o zasadach funkcjonowania ww. podmiotów, w tym o:
a) trybie działania władz publicznych i ich jednostek organizacyjnych,
b) trybie działania państwowych osób prawnych i osób prawnych samorządu terytorialnego w zakresie wykonywania zadań publicznych i ich działalności w ramach gospodarki budżetowej i pozabudżetowej,
c) sposobach stanowienia aktów publicznoprawnych,
d) sposobach przyjmowania i załatwiania spraw,
e) stanie przyjmowania spraw, kolejności ich załatwiania lub rozstrzygania,
f) prowadzonych rejestrach, ewidencjach i archiwach oraz sposobach i zasadach udostępniania danych w nich zawartych,
- danych publicznych, w tym:
a) treść i postać dokumentów urzędowych, w szczególności:
- aktów administracyjnych i innych rozstrzygnięć,
- dokumentacja przebiegu i efektów kontroli oraz wystąpienia, stanowiska, wnioski i opinie podmiotów ją przeprowadzających,
b) stanowiska w sprawach publicznych zajęte przez organy władzy publicznej
i przez funkcjonariuszy publicznych w rozumieniu przepisów kodeksy
karnego,
c) treść innych wystąpień i ocen dokonywanych przez organy władzy publicznej ,
d) informacja o stanie państwa, samorządów i ich jednostek organizacyjnych ,
5. majątku publicznym, w tym, o:
a) majątku Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych,
b) innych prawach majątkowych przysługujących państwu i jego długach,
c) majątku jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządów zawodowych i gospodarczych oraz majątku osób prawnych samorządu terytorialnego, a także kas chorych (aktualnie NFZ),
d) majątku organów władzy publicznej, organów samorządów gospodarczych i zawodowych, podmiotów reprezentujących zgodnie z odrębnymi przepisami Skarb Państwa, podmiotów reprezentujących państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmiotów reprezentujących inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego, podmiotów reprezentujących inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osób prawnych, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji, pochodzącym z zadysponowania majątkiem, Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych, zadysponowania innymi prawami majątkowymi przysługującymi państwu lub zadysponowania długami, zadysponowania majątkiem jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządów zawodowych i gospodarczych oraz majątku osób prawnych samorządu terytorialnego, a także kas chorych (aktualnie NFZ), oraz pożytkach z tego majątku i jego obciążeniach,
e) dochodach i stratach spółek handlowych, w których Skarb Państwa, państwowe osoby prawne, jednostki samorządu terytorialnego oraz samorządów zawodowych i gospodarczych oraz osoby prawne samorządu terytorialnego, a także kas chorych (aktualnie NFZ), mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów Kodeksu spółek handlowych, oraz dysponowaniu tymi dochodami i sposobie pokrywania strat,
f) długu publicznym,
g) pomocy publicznej
h) ciężarach publicznych,
Wymienione powyżej informacje podlegają udostępnieniu
Kto może się ubiegać o udostępnienie informacji publicznej?
O udostępnienie informacji publicznej może się ubiegać każda osoba.
W jaki sposób udostępniane są informacje publiczne?
Informacje publiczne udostępniane są w drodze:
- ogłoszenia informacji w tym dokumentów urzędowych, w Biuletynie Informacji Publicznej,
- udostępnienia poprzez:
a) wyłożenie lub wywieszenie w miejscach ogólnie dostępnych,
b) zainstalowanie w miejscach ogólnodostępnych urządzenia umożliwiającego zapoznanie się z tą informacją,
- w odpowiedzi na wniosek o udostępnienie informacji, co do której nie istnieje obowiązek udostępnienia poprzez Biuletyn Informacji Publicznej,
- ustnego lub pisemnego udostępnienia informacji co do której nie istnieje obowiązek umieszczenia w Biuletynie informacji Publicznej bez pisemnego wniosku,
- wstępu na posiedzenia organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów i udostępniania materiałów, w tym audiowizualnych i teleinformatycznych dokumentujących te posiedzenia; warunki lokalowe lub techniczne środki wykonania tego prawa powinny być zapewnione.
Podmiot udostępniający informację publiczną jest obowiązany zapewnić możliwość jej kopiowania lub wydruku, bądź przesłania albo przeniesienia jej na odpowiedni, powszechnie stosowany nośnik informacji.
Udostępnienie informacji nieznajdującej się w BIP następuje po złożeniu wniosku, bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Wyjątkiem są przypadki, kiedy wnioskodawca złoży wniosek o informacje, które muszą zostać przetworzone, lub przekształcone w formę zgodną z wnioskiem, lub z innych powodów informacja nie może być udostępniona w terminie 14 dni. Podmiot obowiązany do udostępnienia informacji musi powiadomić o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, wnioskodawcę. Termin ten nie może być dłuższy niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku.
Przetworzenie informacji publicznej zgodnie z wnioskiem może być dokonane pod warunkiem wykazania szczególnie istotnego interesu publicznego.
W jaki sposób należy uzasadnić wniosek o udostępnienie informacji publicznej?
Dostęp do informacji publicznej nie wymaga wykazania interesu prawnego ani faktycznego. Innymi słowy nie wolno żądać od wnioskodawcy wyjaśnienia, do czego mu jest dana informacja potrzebna. Stąd wniosek o udostępnienie informacji publicznej nie wymaga uzasadnienia.
Czy dostęp do informacji publicznej jest płatny?
- Co do zasady dostęp do informacji publicznej jest bezpłatny.
- W przypadku wystąpienia z wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej, co do której nie ma obowiązku zamieszczenia w Biuletynie Informacji Publicznej, podmiot obowiązany do jej udostępnienia ma ponieść dodatkowe koszty związane ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia lub koniecznością przekształcenia informacji w formę wskazaną we wniosku, podmiot ten może pobrać od wnioskodawcy opłatę w wysokości odpowiadającej tym kosztom.
Podmiot, do którego złożono ww. wniosek, w terminie 14 dni od jego złożenia, powiadomi wnioskodawcę o wysokości opłaty. Informacja zostanie udostępniona w terminie 14 dni od powiadomienia wnioskodawcy o wysokości opłaty, chyba że wnioskodawca zmieni swój wniosek w zakresie sposobu lub formy udostępnienia informacji lub wycofa wniosek.
Czy podmiot obowiązany do udostępnienia informacji może jej odmówić?
- Co do zasady nie.
- Odmowa udostępnienia informacji możliwa jest w przypadku ubiegania się o informację, która:
a) dotyczyłaby informacji podlegających ochronie w zakresie i na zasadach określonych w ustawie o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych (np. w ustawie o ochronie danych osobowych, danych dotyczących tajemnicy służbowej, statystycznej, skarbowej),
b) naruszałaby prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Ograniczenie to nie dotyczy informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku, gdy osoba fizyczne lub przedsiębiorca rezygnują z przysługującego im prawa do ochrony informacji.
- Nie można, z zastrzeżeniem pkt. a i b, ograniczać dostępu do informacji o sprawach rozstrzyganych w postępowaniu przed organami państwa, w szczególności w postępowaniu administracyjnym, karnym lub cywilnym, ze względu na ochronę interesu strony, jeżeli postępowanie dotyczy władz publicznych lub innych podmiotów wykonujących zadania publiczne albo osób pełniących funkcje publiczne, pod warunkiem, że te postępowania dotyczą zakresu zadań lub funkcji osoby fizycznej lub innego podmiotu - strony postępowania.
- Ograniczenia dostępu do informacji w sprawach, o których mowa w pkt. 3, nie naruszają prawa do informacji o organizacji i pracy organów prowadzących postępowania, w szczególności o czasie, trybie i miejscu oraz kolejności rozpatrywania spraw.
W jakim trybie podmiot obowiązany do udostępnienia informacji powiadomi wnioskodawcę o odmowie udostępnienia informacji?
Odmowa udostępnienia informacji, przez organy władzy publicznej, następuje w drodze decyzji administracyjnej. Wnioskodawca może złożyć, w terminie 14 dni od daty doręczenia. Do decyzji stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, z tym że odwołanie od decyzji rozpoznaje się w terminie 14 dni.
W drodze decyzji administracyjnej następuje także w przypadku umorzenia postępowania o udostępnienie informacji. Umorzenie postępowania o udostępnienie informacji następuje w przypadku, gdy informacja nie może być podana w sposób określony we wniosku, a wnioskodawca, pomimo poinformowania go o możliwości udostępnienia informacji w inny sposób lub w innej formie, nie złożył ponownego wniosku o udostępnienie informacji, w formie, jaką podmiot obowiązany do udzielenia informacji publicznej zaproponował w pisemnym powiadomieniu o niemożności udostępnienia informacji w sposób lub formie wcześniej wnioskowanej.
Inne podmioty zobowiązane do udostępniania informacji, niebędące organami władzy publicznej postępują według opisanych powyżej zasad, stosując przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. z tym że ich pisma nie mają charakteru decyzji administracyjnej. Wnioskodawca może wystąpić do takiego podmiotu o ponowne rozpatrzenie sprawy. W tym przypadku stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego dotyczące odwołania.
Jakie podmioty obowiązane są do umieszczania informacji w Biuletynie Informacji Publicznej?
Podmiotami zobowiązanymi do umieszczania informacji w Biuletynie Informacji Publicznej są:
- organy władzy publicznej,
- organy samorządów gospodarczych i zawodowych,
- podmioty reprezentujące zgodnie z odrębnymi przepisami Skarb Państwa,
- podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmioty reprezentujące inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego,
- podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów,
Jakie informacje udostępniane są w Biuletynie Informacji Publicznej?
W Biuletynie Informacji Publicznej udostępniane są następujące informacje:
- polityce wewnętrznej i zagranicznej, w tym o:
b) zamierzeniach działań władzy ustawodawczej oraz wykonawczej,
c) projektowaniu aktów normatywnych,
d) programach w zakresie zadań publicznych, sposobie ich realizacji, wykonywaniu i skutkach realizacji tych zadań,
- organach władzy publicznej, organach samorządów gospodarczych i zawodowych, podmiotach reprezentujących zgodnie z odrębnymi przepisami Skarb Państwa, podmiotach reprezentujących państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmiotach reprezentujących inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego, podmiotach reprezentujących inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osobach prawnych, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji, w szczególności o:
a) statusie prawnym lub formie prawnej,
b) organizacji,
c) przedmiocie działalności i kompetencjach,
d) organach i osobach sprawujących w nich funkcje o ich kompetencjach,
e) strukturze własnościowej ww. podmiotów (z wyjątkiem organów władzy publicznej oraz organów samorządów gospodarczych i zawodowych, gdyż nie mają one kapitału w rozumieniu przepisów Kodeksu spółek handlowych),
- o zasadach funkcjonowania ww. podmiotów, w tym o:
a) trybie działania władz publicznych i ich jednostek organizacyjnych,
b) trybie działania państwowych osób prawnych i osób prawnych samorządu terytorialnego w zakresie wykonywania zadań publicznych i ich działalności w ramach gospodarki budżetowej i pozabudżetowej,
c) sposobach stanowienia aktów publicznoprawnych,
d) sposobach przyjmowania i załatwiania spraw,
e) stanie przyjmowania spraw, kolejności ich załatwiania lub rozstrzygania,
f) prowadzonych rejestrach, ewidencjach i archiwach oraz sposobach i zasadach udostępniania danych w nich zawartych,
- danych publicznych, w tym:
a) treść i postać dokumentów urzędowych, w szczególności:
- dokumentacja przebiegu i efektów kontroli oraz wystąpienia, stanowiska, wnioski i opinie podmiotów ją przeprowadzających,
b) treść innych wystąpień i ocen dokonywanych przez organy władzy publicznej,
c) informacja o stanie państwa, samorządów i ich jednostek organizacyjnych,
5. majątku publicznym, w tym, o:
a) majątku Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych,
b) innych prawach majątkowych przysługujących państwu i jego długach,
c) majątku jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządów zawodowych i gospodarczych oraz majątku osób prawnych samorządu terytorialnego, a także kas chorych (aktualnie NFZ),
d) majątku organów władzy publicznej, organów samorządów gospodarczych i zawodowych, podmiotów reprezentujących zgodnie z odrębnymi przepisami Skarb Państwa, podmiotów reprezentujących państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmiotów reprezentujących inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego, podmiotów reprezentujących inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osób prawnych, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji, pochodzącym z zadysponowania majątkiem, Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych, zadysponowania innymi prawami majątkowymi przysługującymi państwu lub zadysponowania długami, zadysponowania majątkiem jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządów zawodowych i gospodarczych oraz majątku osób prawnych samorządu terytorialnego, a także kas chorych (aktualnie NFZ), oraz pożytkach z tego majątku i jego obciążeniach,
e) dochodach i stratach spółek handlowych, w których Skarb Państwa, państwowe osoby prawne, jednostki samorządu terytorialnego oraz samorządów zawodowych i gospodarczych oraz osoby prawne samorządu terytorialnego, a także kas chorych (aktualnie NFZ), mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów Kodeksu spółek handlowych, oraz dysponowaniu tymi dochodami i sposobie pokrywania strat,
f) długu publicznym,
g) pomocy publicznej
h) ciężarach publicznych.
Ponadto podmioty, które są obowiązane do udostępniania informacji w Biuletynie Informacji Publicznej mogą umieszczać inne ważne informacje.
Wniosek o udostępnienie informacji publicznej
